Polarisatie filter bij landschapsfotografie

Al jaren geleden maakte ik bij het fotograferen van landschappen gebruik met enige regelmaat gebruik van van polarisatie filters. De laatste jaren gebruik ik dit filter eigenlijk steeds vaker, tegenwoordig zit deze zelfs voor 80% van de gevallen voor mij lens geschroefd. Dat is niet voor niets, in dit stukje wil ik graag met je delen waarom!

Het filter

Een polarisatie filter (ook wel pola filter genoemd) laat enkel het licht door dat in één richting gepolariseerd is. Voor uitleg over wat dit precies betekend, klik HIER. Het wordt over het algemeen vóór de cameralens geschroefd, en kan na bevestiging geroteerd worden in de gewenste stand. Welke stand het beste is, kun je gemakkelijk zien door de zoeker terwijl het filter gedraaid wordt. Met dit filter kan je in de praktijk heel effectief zorgen voor vollere, diepere kleuren in de foto! Hieronder kun je lezen hoe dit in zijn werk gaat.

Luchten

Heel bekend is het gebruik van dit filter voor het krijgen van mooie diepblauwe luchten en knallende wolkenpartijen, zoals in het onderstaande voorbeeld te zien is.

Foto van de lucht links zónder polarisatie fiter en rechts mét polarisatie filter.

Dit effect ontstaat doordat het licht dat verstrooid wordt door de aardatmosfeer deels gepolariseerd is geraakt. Door het polarisatiefilter in de juiste stand te draaien, kan dit gepolariseerde licht weggefilterd worden. De lucht lijkt hierdoor donkerder en bijvoorbeeld wolken of het landschap springen veel beter uit de foto!

In de voobeeldfoto is ook te zien dat de zee iets donkerder is en de eilandjes mooier van kleur en contrast zijn. Dit komt doordat het reflecterende licht op het water ook deels gepolariseerd is, en ook dit wordt door het polarisatie filter weggefilterd.

Wat opvalt aan de rechter foto (genomen met het filter) is dat de lucht in de rechter bovenhoek een stuk donkerder is dan de lucht in de linker bovenhoek. Licht van de lucht dat komt uit de richting precies haaks op de richting van de zon is het sterkst gepolariseerd, licht uit de richting van de zon of uit de richting daar recht tegenover is nauwelijks gepolariseerd. Bij wegfilteren van gepolariseerd licht uit de lucht zal dit dus het sterkt gebeuren in dat deel van de lucht in de richting van 90graden tov de zon, waardoor hier het effect het sterkst is.

Als voorbeeld: in geval van de bovenstaande voorbeeldfoto's staat de zon ongeveer in het zuiden, en is het donkerste deel van de lucht in de richting van het westen. Het westen was in de foto rechts van het midden. Het effect wordt vooral zichtbaar op foto's genomen met polarisatie filter op een sterke groothoek lens.

Reflecties en diepe kleuren

Het bovenstaande effect is natuurlijk erg mooi, maar het polarisatie filter blijkt ook verrassend effectief in te zetten bij het fotograferen onder een bewolkte lucht, zelfs als er geen lucht in de foto te zien is. Met dit filter is het namelijk mogelijk om veel diepere kleuren in de foto te brengen. In de onderstaande voorbeeld foto is dit goed te zien.

Diepere kleuren in foto's in een bos bij bewolkte lucht. Links zonder polafilter en recht met filter

De grijzige waas die in de linker foto over de vele bladeren en zelfs de stammen te zien is onstaat doordat deze oppervlakken licht reflecterend zijn. Bijvoorbeeld verstrooid licht van de lucht wordt hierop gereflecteerd, en deze reflectie is daardoor op elk blad of andere gladde oppervlakken te zien. Door het polarisatie filter in de juiste stand te draaien, wordt dit gereflecteerde licht weggefilterd, waardoor de eigenlijke kleuren van de bladeren veel beter uit de foto komen!

Nadelen

Hoewel het polarisatie filter veel voordelen bied bij landschaps fotografie, kleven er ook een aantal nadelen aan het gebruik hiervan. Eén nadeel is al genoemd, nl. dat bij opnamen met groothoeklens van luchten vaak de lucht niet egaal donkerder wordt, maar vooral op 90graden tov. de stand van de zon. Dit kan voorkomen worden door niet te sterke groothoek te gebruiken, maar vaak ook door het filter dusdanig te draaien dat de lucht nog wél  -zij het minder sterk- egaal donker is. Met wat experimenteren kom je er vaak vanzelf achter wat de ideale stand is. Ook is het natuurlijk mogelijk om achteraf het eea. door middel van fotobewerking software te corrigeren.

Een ander nadeel van gebruik van polarisatie filters is het verlies aan licht. Doordat na filtering van ook het niet-gepolariseerde licht er uiteindelijk alleen het in één richting gepolariseerd licht over blijft, maakt het filter het beeld altijd donkerder. Meestal is dit 1 á 2 stops - maw. de camera zal een factor 2 tot 4 langer moeten belichten voor een correct belicht eindresultaat. Vanwege dit effect is het daarom altijd aan te raden om behalve het polarisatie filter ook een statief mee te nemen!